We kennen Vrouw Holle als de vriendelijke oude vrouw uit het sprookje die onder in de waterput woont. In het gekende verhaal van Jacob en Wilhelm Grimm laat een meisje haar spinrok in een waterput vallen. Als ze die eruit wil halen, komt ze terecht in een andere wereld waar ze versgebakken brood uit de oven haalt en rijpe appels in een zomerse boomgaard plukt, waarna ze Vrouw Holle ontmoet die haar kussens aan het opschudden is zodat het sneeuwt in onze wereld. Vrouw Holle prijst het meisje voor haar werk en beloont haar met rijkdom en een nieuw spinrok waarna ze weer naar huis mag gaan.
Het bakken van het brood, het plukken van appels en het uitschudden van de kussens zijn allemaal dingen die te maken hebben met de vruchtbaarheid van het land of het gebrek daaraan: als Vrouw Holle haar kussens uitschudt in de onderwereld, dan sneeuwt het bij ons. Die connectie van Vrouw Holle met landbouw en een goede oogst, spinnen en weven en vrouwenambacht in het algemeen, kinderen, de seizoenen, winter en sneeuw, bronnen als doorgangen naar een andere wereld, magie, … halen we dus zonder hard te moeten zoeken uit het sprookje.
Dat sprookje is immers niet zomaar een verhaal voor kinderen maar heeft zijn wortels in de mythologie. Vrouw Holle is dan ook niemand anders dan Holda, de Germaanse godin van vruchtbaarheid, landbouw, huis en haard en de daarbij horende nijverheid zoals spinnen en weven, maar ook Hel, Perchta, Cailleach en Nehalennia worden met haar in verband gebracht. De link met alle facetten van het leven doet vermoeden dat ze een oeroude en zeer machtige godin is die onder verschillende gedaantes zowel de Noorse mythologie als het christendom heeft overleefd. Haar Noordse equivalent is Frigg maar ze is heeft ook heel veel weg van Hel. Denk ook aan het spinrok (“distaff”) die het symbool was van de Völva, de zieneres die connectie kon maken met de spirits in de anderwereld.
Ze is de oude vrouw in de triade meisje/moeder/oude vrouw en het winteraspect van de grote godin, van de natuur zelf: soms vrijgevig en vol van zegeningen en overvloed – denk aan de broden en de appels uit het sprookje – maar soms ook stekelig en gevaarlijk. Vrouw Holle is niet voor niets de dame van de groenblijvende planten in de winter maar ook van de sneeuw, de twee tegengestelden, van leven en dood, van de aarde. Volgens de Duitse folklore is ze de koningin van de heksen en staat ze aan het hoofd van een legertje van heksen dat op een spinrok en gewapend met een sikkel door de lucht rijdt. Dat toont ons ook al meteen haar connectie met het lot en de cyclus van leven en dood.
In sommige regionen is ze de leidster van de Wilde Jacht die als een wilde horde van vrouwelijke spirits te paard door de nacht rijdt en iedereen die daar getuige van is ongeluk of zelfs de dood brengt ofwel meeneemt naar de andere wereld. Ze rijdt niet alleen in de zomer uit, maar ook met midwinter, tijdens de langste nacht. Volgens de overlevering komt ze checken of de mensen vlijtig waren geweest of lui, en beloont ze diegenen waar ze tevreden over is met overvloed. Net zoals in het sprookje. Ze is niet goedaardig of kwaadaardig, ze ìs gewoon. Haar wijsheid, inzicht en kracht gaan veel verder dan wat wij ons kunnen inbeelden. Ze is alles, de kracht van de natuur die altijd aanwezig is, overal.
In Scandinavië is ze de koningin van het Huldrefolk, de Scandinaafse versie van het kleine volkje. In het Duitse en Scandinaafse volksgeloof namen Vrouw Holle en haar Wilde Jacht de zielen mee van kinderen die waren gestorven zonder gedoopt te zijn. Gedoopte kinderen gingen naar de hemel, ongedoopte baby’s waren nog steeds heiden en gingen dus naar de heidense goden, naar Vrouw Holle.
Pas als het winter is, kan je echt voelen dat Vrouw Holle dichtbij is. Je kan haar ruiken in het verwelken van je zomertuin en in de scherpe geur van de groene dennen in de winter. Je kan haar aanraking voelen in de wind die door je kleren heen waait en in de takken die met hun lange, benige vingers doorheen je haar strijken. Je kan haar stem horen fluisteren in het geritsel van de bladeren en in het geknars van de sneeuw onder je laarzen. Je kan haar ogen op je voelen als de kraaien je achterdochtig in het oog houden en je opmeten met hun zwarte kraalogen. Als godin van de cyclus van het leven, van dood en wedergeboorte, is de winter haar seizoen. Dan is ze in haar crone aspect, zoals we haar ook kennen in de sprookjes. Je kan haar vergelijken met de Keltische Cailleach (in combinatie met Bride). Traditioneel wordt ze geëerd in het seizoen van de Winternachten, een feest uit de Noordse traditie dat traditioneel wordt gevoerd in oktober of november en in het teken staat van de voorouders en de disir, de voormoeders van de stam. Dat is de periode waarin de Wilde Jacht uitrijdt en tussen de jaarfeesten van Winternachten en Joelde zielen meeneemt van hen die het afgelopen jaar gestorven zijn en ook spirits die de stam kwaad willen doen verjaagt.
Dank u wel,
Wintervrouwe!
Arcadia Coven Antwerpen
Arcadia Coven viert in 2020 hun 20ste verjaardag.
Hou de Facebook pagina (www.facebook.com/arcadiacoven.be/) in de gaten om op de hoogte te blijven van de activiteiten die naar aanleiding van dit feestjaar worden georganiseerd!
